Ik vind het belangrijk dat we blijven aansluiten op wat de samenleving van ons verlangt
©Foto ‘Man wandelt door gang’: Eric Maas – CC BY-NC-ND 4.0
Signalen, oplossingen en resultaten
1
Sommige jongeren zien op tegen het aanvragen van een VOG voor een baan of stage. Ze weten niet goed wat de gevolgen zijn van een overtreding of strafblad en zijn bang te worden afgewezen.
Met de campagne Wat de VOG informeerden we jongeren en jeugdprofessionals over de VOG. We ontwikkelden een online VOG-check en voorlichtingsmateriaal, maakten filmpjes met vlogger Kaj Gorgels, organiseerden voorlichtingsbijeenkomsten en genereerden persaandacht met minister Dekker. De campagne liep tot eind 2017. Met een deel van de activiteiten gaan we dit jaar verder.
We ontmoetten 400 jeugdprofessionals, leidden 40 VOG-ambassadeurs op, verstuurden 22.000 flyers en kregen 56.000 websitebezoekers, waarvan er 8.110 de VOG-check deden.
2
Bijzondere opsporingsdiensten en toezichthoudende instanties zijn klanten én informatieleveranciers van Justis. Zij hadden behoefte aan meer inzicht in de werkwijze van onze afdelingen Bibob (verantwoordelijk voor het screenen van aanvragen van vergunningen, subsidies, aanbestedingen en vastgoedtransacties) en TRACK (verantwoordelijk voor het screenen van rechtspersonen).
Tijdens een Behind the Screens-dag lieten we 135 medewerkers van bijzondere opsporingsdiensten en toezichthoudende instanties zien wat er bij ons achter de schermen gebeurt. Er waren lezingen en workshops en deelnemers konden zelf aan de slag met het oplossen van een casus uit onze screeningspraktijk.
We hebben elkaar als samenwerkingspartners beter leren kennen. Klanten en informatieleveranciers weten nu hoe het screenen door Justis kan bijdragen aan het uitvoeren van hun eigen taken en hoe Justis de resultaten van hun werk weer bij het screenen kan benutten.
3
In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018 kregen we veel vragen over de VOG voor politieke ambtsdragers. Is de VOG-screening voor politieke ambtsdragers verplicht? Waar wordt naar gekeken bij de beoordeling van een VOGaanvraag? En is een VOG een afdoende maatregel om de integriteit van een politieke ambtsdrager vast te stellen?
In een speciale Q&A hebben we de antwoorden op dit soort vragen op een rij gezet, plus cijfers over kandidaatvolksvertegenwoordigers waarvoor in de afgelopen vier jaar een VOG is aangevraagd. We gaan dit onderwerp verder verkennen in een werkgroep ondermijning.
Meer duidelijkheid over de VOG voor politieke ambtsdragers.
4
Elke overheidssubsidie kan op grond van de Wet Bibob worden gescreend. We hebben geconstateerd dat overheden de mogelijkheden van de Wet Bibob bij subsidieverstrekking nog onvoldoende benutten. Hierdoor dreigt misbruik van subsidies voor criminele doeleinden.
Onze afdeling Bibob organiseerde op 11 april 2018 een landelijke subsidiedag. Zo’n 150 medewerkers van bestuursorganen uit het hele land werden bijgepraat over de risico’s van subsidiemisbruik en de rol en mogelijkheden van de Wet Bibob.
Bestuursorganen weten beter wat de Wet Bibob voor hen kan betekenen. Wij hebben op onze beurt beter zicht gekregen op de vragen en onduidelijkheden die bij de bestuursorganen spelen. Hiermee kunnen we onze informatievoorziening over Bibob verder verbeteren.
Onderzoeksbureau GfK signaleert in het recente rapport Trends in Veiligheid 2018 dat burgers de overheid - in tegenstelling tot onlinediensten als webshops, apps en sociale media - nog steeds vertrouwen als het gaat om het zorgvuldig omgaan met privégegevens. Ook stelt de helft van de burgers het uitwisselen van deze gegevens in het belang van de veiligheid, boven de eigen privacy. Dit moet Matthijs de Graaf (onderzoeker bij de Justis-afdeling Bibob) en Marisa Leenen (onderzoeker bij de politie-eenheid Den Haag) als muziek in de oren klinken, zou je zeggen. Toch blijft zorgvuldig omgaan met privacy steeds hun vertrekpunt.
“De kunst is zo min mogelijk informatie te gebruiken en daarmee toch een goed oordeel te vellen”, zegt Matthijs. “Dit is voor ons screeners zowel een uitdaging als een valkuil. Aan de ene kant dwingt het tot zorgvuldigheid en creativiteit, aan de andere kant heb je soms gewoon meer informatie nodig om de context goed te kunnen duiden en de grote lijnen te kunnen zien. Het fascinerende van ons vak is dat de burger verwacht dat we zorgen voor een veilige en rechtvaardige samenleving, maar ook dat zijn privacy goed wordt gewaarborgd. We zijn continu bezig dit maatschappelijke en persoonlijke belang tegen elkaar af te wegen.”
“Duiden en wegen is inderdaad onze core business”, bevestigt Marisa, die onder andere betrouwbaarheidsonderzoeken doet naar externen en politiepersoneel. “Het is echt maatwerk, waarbij veel op het spel staat. Wanneer ik een positief advies geef over iemand, gaan voor die persoon binnen de Politieorganisatie allerlei deuren open. Eén mol op 65.000 medewerkers veroorzaakt grote (imago)schade voor iedereen.”
“De kunst is zo min mogelijk informatie te gebruiken en daarmee toch een goed oordeel te vellen”
De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) die eind mei definitief is geïntroduceerd, is van grote invloed op het werk van Matthijs en Marisa. “De nieuwe AVG gaat niet alleen uit van dataminimalisatie, maar ook van doel gebonden gegevensverwerking”, vertelt Matthijs. “Hoe diep we in iemands privéleven duiken, moeten we dus scherp relateren aan de producten die we leveren.” Marisa: “We mogen informatiestromen die verschillende doelen dienen, bovendien niet zomaar koppelen. Hoe graag je dit misschien ook zou willen om je een beter oordeel te vormen van iemands betrouwbaarheid: de wet- en regelgeving is altijd leidend.”
“Ondertussen verandert onze maatschappij veel sneller dan die wet- en regelgeving”, zegt Matthijs. “Wat als private partijen door alle technologische ontwikkelingen straks beter in staat zijn om te screenen? Zullen zij grondrechten als privacy op dezelfde manier waarborgen als de overheid dat doet? Daar kan ik me echt zorgen over maken.”
Justis heeft samen met de NSOB de leergang Screenen is een vak ontwikkeld. De ontwikkeling van het vak screenen en het vakmanschap van de screener staan centraal. Begin april is de tweede leergang gestart. Naast 14 Justis-medewerkers doen ook twee 'collega-screeners' van de Politie en de AIVD mee. Screening en privacy is een van de onderwerpen waarmee de deelnemers aan de slag gaan.
januari tot en met mei 2018
100.914
aanvragen
(+23% vergeleken met 1e kwartaal 2017)
897
goedgekeurd
62
geweigerd
3.005
afgegeven opsporingsaktes
0
geweigerd
48
ernstige mate gevaar
9
mindere mate gevaar
41
geen gevaar
116
risicomeldingen
372
netwerktekeningen
262
verleend
27
geweigerd
71
nieuwe verzoeken
52
verhogingsverzoeken
148
goedgekeurd
10
geweigerd
3.508 aangevraagd
91
toegewezen
195
afgewezen
Marginale afwijkingen voorbehouden.